Het blijft mij soms raken, de impact die het aanbod van EFT kan hebben tussen mensen. Wel of niet verbonden zijn, het maakt zo’n verschil.
Op 7 december 2017 werd in Utrecht het mini-symposium ‘De andere mogelijkheden van EFT’ gehouden voor een ieder die beroepsmatig geïnteresseerd is in de mogelijkheden die EFT biedt buiten de werkkamer van de therapeut. De avond genoot veel belangstelling. Naast diverse therapeuten waren er advocaten, mediators, organisatieadviseurs en zelfs een bekkenbodemfysiotherapeut (wat doen emoties met onze bekkenbodem?) aanwezig.
Er werden 4 presentaties gehouden: De eerste presentatie was een algemene inleiding over de uiteenzetting en ook de werking van EFT door Karin Wagenaar, voorzitter van Stichting EFT Nederland. In haar presentatie had zij twee filmpjes verwerkt. Het filmpje van het ‘still face experiment’, en een filmpje met een opname van een stel dat even alleen gelaten werd in de therapiekamer. Deze laatste opname laat zien dat de vrouw iets met haar partner probeert te bespreken waarbij deze laatstgenoemde wegkijkt en geen reactie geeft. De reeks van pogingen die de vrouw onderneemt om contact te krijgen met haar man verloopt in exact dezelfde stappen als bij het eerste filmpje waar een baby geconfronteerd wordt met een stilgevallen en niet meer reagerende moeder. Bowlby heeft dit in zijn levenswerk al betoogd: in grote lijnen is de hechting tussen ouder en kind en tussen volwassen partners vergelijkbaar essentieel. Overigens gold dit, zoals we in beide opnames konden zien, ook voor de fase van de reparatie van de contactbreuk. In beide opnames konden er parallellen in het herstel van de verbinding met elkaar worden waargenomen (oogcontact, afstemmen, elkaar aanraken of vasthouden).
Na de inleiding gaf Karin een korte live-sessie (met 2 vrijwillige deelnemers die een casus naspeelden) met de opzet dat de volgende spreker, zijnde advocaat Annelies Verhoeff, na haar inleiding aan de hand van hetzelfde vrijwillige stel de mediation technieken met EFT interventies zou demonstreren.
In haar inleiding die op deze demonstratie volgt betrekt Annelies ons direct intensief bij haar praatje door ons voelbaar te maken hoe cliënten vaak bij haar binnenkomen: in verwarring, vol met emoties die gaan over alles wat speelt rond het uit elkaar gaan dat zich in de huidige tijd afspeelt, en die vaak ook nog gaan over ‘hoe het al die laatste afgelopen jaren is gegaan’. Als complicerende factor komt hierbij dat één van beiden vaak helemaal niet uit elkaar wil. Daarnaast speelt vaak ook nog dat haar begeleiding niet te veel mag kosten (en dus in een vrij korte tijd voltooid moet worden). Als toehoorder denk je dan al snel: ‘ga er maar aan staan’ en ontstaat er een nieuwsgierigheid naar hoe ze dat allemaal gaat aanpakken en wat de rol van EFT daar dan bij is.
Annelies vertelt dat haar primaire doel is de scheidende partners te helpen bij het ruimte geven aan alle betrokken emoties en angsten. Zodanig dat er ruimte gaat komen voor een nieuwe verbinding, horende bij de vorm van de nieuwe relatie die na de scheiding tussen de ex-partners gaat ontstaan, bijvoorbeeld als co-ouders. Wat voor de hand ligt is dat in alle emoties rond het uit elkaar gaan het oude patroon dat tussen de partners gespeeld heeft weer volop en vaak versterkt actief is. Het ordenen hiervan door middel van de EFT interventies (het gedrag over en weer in de cirkel brengen en daarna de primaire emoties onder de secundaire te zoeken en te benoemen) helpt de partners inzicht te krijgen en te de-escaleren. Wanneer het patroon duidelijk is geworden komt vervolgens de focus te liggen bij wat ieder nodig heeft om uit dat patroon te blijven. Wanneer dit gelukt is blijkt alles wat daarna komt aan ouderschapsplan en financiële afwikkeling vele malen sneller te gaan. Dit laatste is voor mij weer even zo’n moment dat het weer helemaal binnenkomt: het verschil dat de EFT aanpak kan maken. Het ruimte geven aan de betrokken emoties, het benoemen van wat echt raakt (in plaats van het vechten over de kinderen en/of materiële zaken), de de-escalatie die daarop volgt en het daarmee voorkomen van een vechtscheiding. Grote zaken, grote verschillen.
Tot slot van haar betoog geeft Annelies een korte demonstratie van haar aanpak op het vrijwillige gelegenheidsstel. Zoals zo vaak wanneer er een interessant onderwerp wordt besproken waar zoveel over te vertellen is, is er sprake van tijdnood met oog op de rest van het programma van de avond. In een paar minuten maakt echter Annelies heel voelbaar wat de pure winst is van de EFT aanpak in haar vak. Ogenschijnlijk doet zij niet veel, maar wat ik voel gebeuren is dat er een veilig kader geboden wordt voor beide partners om zich uit te spreken en de ‘echtheid’ op tafel kan komen waardoor (in dit geval) de boze, niet willende scheiden partner voelbaar zakt en tot rust komt, waardoor er ruimte gaat komen voor de pijn van verlies en acceptatie. Indrukwekkend.
Vervolgens wordt het presentatiestokje overgenomen door Makiri Mual (mediator, therapeut) en Kim Roelofs (strafrecht advocaat) met als onderwerp EFT binnen het herstelrecht (strafrechtelijk gerelateerd). In tegenstelling tot het strafrecht, waarbij de relatie tussen de overheid en de dader centraal staat, staat bij het herstelrecht de relatie tussen de dader en het slachtoffer centraal. Wat kan EFT hierin betekenen? Langzaamaan begint er een beeld te ontstaan bij het verhaal van Makiri: Denk aan uit de hand gelopen escalaties tussen partners, maar ook tussen vrienden en buren: vormen van huiselijk geweld en andere vormen van uit de hand gelopen agressie: er is schade, materieel of immaterieel en de dader komt (vaak onbedoeld) in het strafrecht terecht. Denk daarnaast aan slachtoffers van delicten die zich ongehoord en machteloos voelen, geen straf die de dader opgelegd krijgt is ooit hoog genoeg zolang de ervaren emoties niet gehoord en gezien zijn en dus geen erkenning hebben gekregen. Ook kunnen slachtoffers vaak hun gevoel van veiligheid niet terug vinden zonder dat het werk dat daarvoor nodig is verricht is.
Focus in het werk dat Makiri en Kim hierbij samen verrichten ligt steeds bij het herstelgericht denken: ervoor zorgen dat dader en slachtoffer zich actief eigenaar voelen van het conflict en erkenning over en weer kunnen ervaren voor hun deel. Dit alles uiteindelijk met als doel de-escalatie en herstel van het gevoel van verbondenheid, of meer algemeen gezegd: het in vrede verder kunnen gaan met je leven. Binnen dit werk is Makiri steeds op zoek naar mogelijke interventies die kunnen helpen bij het vinden van oplossingen die ook dusdanig diep plaatsvinden dat deze oplossingen ‘houden’. Niet alleen op cognitief niveau dus, maar tevens ervaringsgericht. Het strafrecht spreekt over verzoening, maar Mariki spreekt over een doel dat nog een stapje verder en dieper gaat, namelijk: verzachting. Door ook de lemniscaat ordening (ontworpen voor EFT door Scott Wooley) te gebruiken (emoties en gedrag in de cirkel brengen) helpt hij beide partijen helder te krijgen wat er in de diepere lagen gespeeld heeft of nog speelt en wat zij nodig hebben richting het herstel. Vooral de interventies valideren en heightening (nieuwe en potentieel verbindende responsen benadrukken en uitvergroten) helpen bij het bewerkstelligen van de beoogde verzachting doordat ze helpen op diepere lagen te komen. En hoe dieper je gaat, hoe meer nuances het licht zien, hoe breder het gebied van de verzachting kan komen. Andere EFT interventies die belangrijk zijn in het in het verbindingsproces tussen dader en slachtoffer zijn het terughalen van de terugtrekker en het verzachten van de agressor, bijvoorbeeld door het venijn uit een reactie te halen (‘catching the bullet’) door te herformuleren en te zoeken naar de onderliggende primaire emoties. Bij een succesvolle aanpak van deze weg wordt bereikt dat het slachtoffer zich minder het slachtoffer voelt en de dader niet alleen maar die dader blijft. Hiermee wordt ook meteen de levensgroei en verrijking voelbaar: escalaties die binnen het strafrecht terecht komen zijn heftige en pijnlijke ervaringen: door aan de diepste emoties lucht en ruimte te geven over en weer kunnen mensen er naast beschadigd ook emotioneel sterker uitkomen en daarmee verder leven. Er is met andere woorden geleerd en gegroeid.
Werken met EFT helpt dit proces te structureren en de diepgang te bereiken waardoor de ervaringen beklijven en dus duurzaam zijn.
Tot slot van de avond volgt de presentatie van Desirée van den Broek, niet alleen directeur van Stichting EFT Nederland, maar ook professional op het gebied van de teamcoaching en mediation in de zorg. Desirée haar passie is het samen bouwen aan ‘gezonde systemen’ en binnen haar professie als arts kwam zij vele ongezonde systemen in de betrokken sector tegen.
Desirée begint met een uiteenzetting over hoe binnen teams de mensen ‘aan elkaar vastzitten’. Zij laat zien dat samenwerking altijd op twee niveaus tegelijkertijd plaatsvindt: de bovenstroom, de concrete zichtbare zaken zoals de inhoud van het werk, de taken, protocollen en afspraken. Daarnaast is daar de onderstroom: wie en hoe. In deze laag bevinden zich onder andere de emoties en relaties die kunnen leiden tot het onderlinge ‘gedoe’.
Desirée noemt een voorbeeld van een team waarin de samenwerking zodanig was gestagneerd, dat wanneer ze er niet uit zouden komen er melding gemaakt zou worden richting de Raad van Bestuur van het betrokken ziekenhuis. In deze situatie hielp Desirée de betrokken collega’s van een afstand te kijken naar het niet-functionerende interactiepatroon (het onderlinge gedoe) vanuit de hechtingsbril: op welke manier zitten jullie aan elkaar vast? Er is een hoge onderlinge afhankelijkheid in het werk. Kan ik op je rekenen wanneer ik een dienst wil ruilen of wanneer er iets fout gaat? Doe ik er toe als collega? Wat wordt uitgesproken en wat blijft ongezegd terwijl dit wel wordt ervaren? Collega’s schieten in de overlevingsstand wanneer een situatie moeilijk wordt. Hoe reageert de ander daarop met welk resultaat?
Met behulp van de EFT ordening en herformuleren in ‘hechtingstaal’, wordt inzicht in de escalatie verkregen en kan benoemd worden wat er werkelijk speelt. Door het hele conflict in de cirkel te plaatsen komt er niet alleen overzicht, maar treedt er ook normalisatie en ‘ontschuldiging’ op, hetgeen helpt bij het de-escaleren. Binnen deze algehele ordening komt ook de bij het conflict betrokken persoonlijke bagage van een ieder langs. Het delen ervan helpt collega’s over en weer het patroon te begrijpen en draagt bij aan het empathisch naar elkaar toe kunnen zijn. Er volgt echter geen therapeutisch aanbod, dat is – zo nodig – voor een andere podium (bijvoorbeeld de therapiekamer) waar dan naar verwezen wordt. De essentie van het persoonlijke stuk voor het werkpodium is dat alle betrokkenen kunnen zien dat wanneer een blauwe plek geraakt is dit de momenten zijn dat de negatieve interactiecirkel kan gaan lopen. Partijen kunnen vervolgens leren om met elkaar te gaan samenwerken in het stoppen van de negatieve interactie om al doende terug met elkaar in de verbinding te komen.
Ook hierbij voel ik weer die potentie en waarde van EFT voor de maatschappij: op een diepere en meer blijvende manier werken met mensen in de zorg: meer verbinding op de werkvloer ondersteunt de kwaliteitszorg en bewaakt daarmee ook de veiligheid van de patiënten. Goed voor ons allemaal.
Eén van de redenen van mijzelf om het symposium te bezoeken was niet alleen dat ik zelf ook wel eens met EFT uitstapjes maak buiten de therapiekamer, maar vooral ook omdat ik zelf dan regelmatig in aanraking kom met de vraag: hoe diep ga je met mensen die wel betrokken zijn op elkaar maar niet elkaars partners zijn? Hoe kwetsbaar nodig je mensen uit te zijn naar ‘die ander’ waar je bijvoorbeeld mee samenwerkt? Waar ligt de grens tussen therapie en bijvoorbeeld coaching?
Eigenlijk werd het antwoord op dit thema heel duidelijk door het verhaal van Desirée: je gaat zover als nodig is om het systeem over en weer begrepen te krijgen en om de betrokkenen te laten de-escaleren. De eventuele stappen daarna zijn voor de therapiekamer of voor individuele coaching. Dit sluit ook helemaal aan bij wat je kon zien bij de andere presentaties: de professionals werken allen veel met fase 1 (stap 1, 2 en 3) van EFT met als doel de-escalatie waardoor er een nieuwe ruimte ontstaat om tot verbondenheid te komen.
Sabine Bijleveld, redactie EFT Nederland